Trà đạo Nhật bản trong tiếng Nhật: sadō - nghệ thuật thưởng trà được cả thế giới nghiêng mình ngưỡng mộ. Văn hóa trà đạo Nhật Bản ảnh hưởng từ văn hóa trà Trung Quốc nhưng chứa đựng sự tỉ mỉ, chỉn chu và nghi thức cầu kỳ đặc trưng Nhật Bản. Lịch sử,, văn hóa trà đạo Nhật Bản hay các nghi thức thưởng trà đạo luôn là chủ đề được yêu thích với những bạn yêu trà ở khắp nơi.
Nguồn gốc lịch sử tạo nên văn hóa trà đạo Nhật Bản
Theo lịch sử của trà, vào khoảng cuối thế kỷ XII, một vị cao tăng người Nhật là nhà sư Eisai (1141-1215), đã có dịp sang Trung Hoa để học đạo. Khi trở về nước, ngài mang theo một số hạt trà về trồng trong sân chùa. Sau này chính Eisai là người đã sáng tác ra cuốn sách "Khiết Trà Dưỡng Sinh Ký" (Kissa Yojoki), nội dung ghi lại những mẩu chuyện liên quan tới thú vui uống trà.
Sự tỉ mỹ, cầu kỳ và ý nghĩa nghệ thuật khiến văn hóa trà đạo trở thanh một nét văn hóa đặc sắc của Nhật Bản - Ảnh: Sưu tầm
Từ đó, công dụng giúp thư giãn đầu óc lẫn tính hấp dẫn đặc biệt trong hương vị của trà đã thu hút rất nhiều người dân Nhật đến với thú vui tao nhã này. Họ đã kết hợp việc uống trà với tinh thần Thiền tịnh của Phật giáo để nâng cao nghệ thuật thưởng thức trà, phát triển nghệ thuật này trở thành Trà Đạo (chado, 茶道), một giá trị văn hóa trà đặc sắc mang đậm bản sắc người Nhật.
Ngày nay, Trà Đạo Nhật Bản đã trở thành một nét văn hóa độc đáo nổi tiếng trên thế giới vì sự tỉ mĩ, tinh tế và ý nghĩa sâu xa vô cùng của nó.
Văn hóa Trà Đạo Nhật Bản
Không chỉ dừng lại ở việc pha trà và thưởng trà, văn hóa trà đạo Nhật Bản còn mang một ý nghĩa sâu xa hơn là giúp thanh lọc tâm hồn bằng cách hòa mình với thiên nhiên, tu tâm dưỡng tính để giác ngộ - “đạo”. Bốn nguyên tắc cơ bản của trà đạo bao gồm Hòa - Kính - Thanh - Tịch.
Trà đạo mang ý nghĩa sâu xa là giúp con người thanh lọc tâm hồn, hòa mình với thiên nhiên -Ảnh: Sưu tầm
- “Hòa” có nghĩa là sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, sự hòa hợp giữa người pha trà với các dụng cụ pha trà.
- “Kính” là lòng kính trọng, sự tôn kính đối với người khác, thể hiện sự tri ân cuộc sống.
- Khi lòng tôn kính với vạn vật đạt tới sự không phân biệt thì tấm lòng trở nên thanh thản, yên tĩnh, thể hiện sự thanh tịnh, đó chính là ý nghĩa của chữ “Thanh”.
- “Tịch” có nghĩa là sự vắng lặng, tĩnh lặng mang đến cho con người giảm giác yên tĩnh, thản nhiên, vắng vẻ.
Những nét đặc trưng cầu kỳ trong Văn Hóa Trà Đạo Nhật Bản
Quy tắc về không gian thưởng thức Trà Đạo Nhật Bản (Phòng trà ở Nhật Bản)
Với người Nhật, trà đạo (chadou, sadou, chanoyu) là một hình thức uống trà để giải trí trong một bầu không gian tĩnh lặng, mà cả chủ lẫn khách đều hướng đến sự thư giãn tinh thần và sự hòa hợp với thiên nhiên.
Một kiểu phòng trà ở Nhật Bản - Ảnh: Sưu tầm
Nơi trải nghiệm trà đạo được gọi là phòng trà. Trong nhà được trang bị các hốc, bếp lò, và các dụng cụ như nước đun sôi, trà. Dụng cụ làm sạch được đặt trong một túp lều gọi là nhà nước. Các cửa sổ được làm bằng giấy. Bức tường được treo thư pháp và tranh. Những chiếc bình được sắp xếp và cắm hoa theo mùa.
Phòng trà được bày biện rất đơn giản nhưng khách có thể cảm nhận được nét đẹp nhẹ nhàng, thanh tao, không khí ấm áp, thể hiện sự mến khách của chủ nhà.
Kiểu chào hỏi thường thấy của khách trước nghệ nhân pha trà, thể hiện kính trọng, một trong những điểm đặc trưng văn hóa trà đạo Nhật Bản - Ảnh: Sưu tầm
Khi khách đến, họ sẽ được đưa qua một dãy phòng dẫn để đến phòng đợi. Ở đây, sau khi được phục vụ một tách nước nóng, khách được đưa ra khu vườn dẫn để đến phòng trà. Vườn trong khuôn viên của phòng trà mang nét độc đáo riêng biệt mang đậm phong cách trang nhã, thanh tịnh của chốn cửa Thiền, mỗi thứ trong vườn đều mang một biểu tượng riêng đem lại cảm giác thanh bình, yên ả. Tại đây, khách sẽ phải dừng lại dùng vòi nước có sẵn trong vườn để rửa tay trước khi vào phòng trà. Chủ nhà trong bộ kimono truyền thống cúi mình tiếp đón khách một cách nhẹ nhàng và lịch sự ngay ngưỡng cửa phòng trà. Lối vào phòng trà đạo Nhật Bản thường bao giờ cũng thấp khiến mọi người đều phải cúi mình để đi, tượng trưng sự cung kính và khiêm tốn.
Người Nhật thường dùng Trà với các loại bánh làm từ bột gạo - Ảnh: Sưu tầm
Những buổi tiệc trà lớn thường kéo dài hơn 4 tiếng đồng hồ, trước tiệc trà, khách được phục vụ một chiếc bánh ngọt xinh xắn có hình dạng và màu sắc tùy theo từng dịp lễ hay theo mùa, chẳng hạn như hình lá momiji (một loại lá đỏ vào mùa thu), hay hình hoa sakura (hoa anh đào vào mùa xuân). Trong thời gian này, chủ nhà tiến hành các bước pha trà.
Quy tắc về Nước pha trà
Nước pha trà là tiêu chuẩn đầu tiên được đề cập tới trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản. Tuyệt đối không được dùng nước đang sôi để pha trà đối với tất cả các loại trà Nhật Bản, Trà Xanh, hay trà bột dùng trong lễ dâng trà. Nước pha trà phải luôn được giữ trong một bình thủy hay được nấu trong ấm kim khí (kim loại) và được đun trên bồn than lửa nhỏ để giữ nước luôn ở khoảng 80 – 90 độ C. Tuy nhiên sau đó nhiệt độ để pha từng loại Trà sẽ được điều chỉnh phù hợp với loại Trà sử dụng
Quy tắc Pha Trà đạo Nhật Bản
Quy tắc pha trà đạo Nhật Bản đòi hỏi sự tỉ mỹ, khắt khe và khéo léo tuyệt đối của người Nghệ nhân -Ảnh: Sưu tầm
Khi pha trà, dụng cụ pha trà và tách uống trà đều được tráng bằng nước sôi để làm ấm và sạch dụng cụ sau đó dùng khăn lau khô rồi mới rót trà vào trong.
Trước khi cho trà vào ấm, người pha trà thường ngửi trà để phân biệt trà được pha là loại trà nào, sau đó căn cứ vào số người dùng trà mà lựa chọn cách pha trà cho phù hợp để đảm bảo hương vị của trà không quá đặc cũng không quá loãng. Chén trà được rót phải đảm bảo cả về hương, vị và sắc.
Khi pha trà còn cần phải chú ý đến lượng nước pha trà sao cho vừa đủ để mỗi lần rót trà cho khách phải hết trọn vẹn nước trong bình pha trà. Nếu còn sót lại sẽ làm giảm chất lượng của lần uống trà kế tiếp vì sai nhiệt độ và làm mất màu xanh của trà.
Một số Trà cụ đặc trưng trong văn hóa trà đạo - Ảnh: Sưu tầm
Để đảm bảo cho chất lượng của chén trà luôn ở cùng một trạng thái thì khi rót trà vào tách đều phải có chừng mực. Người rót trà dùng mắt để quan sát xem màu sắc của trà, dùng mũi để ngửi hương vị trà. Điều này đảm bảo không có sự khác biệt về độ đậm nhạt của trà.
Với người thưởng trà cũng có những yêu cầu như: Thái độ kính trọng và cách thưởng thức khá thú vị. Họ luôn dùng vài miếng bánh ngọt để sử dụng cùng với trà. Và việc ăn như thế nào, uống như thế nào thể hiện được vị thế và kiến thức hay nền tảng giáo dục của người đó.
Trà Đạo Nhật Bản có những loại trà nổi tiếng
Trà bột Matcha
Matcha là loại đặc trưng ở Nhật Bản. Những lá trà non được hái rồi đem đi rửa sạch, phơi ráo nước rồi xay nhuyễn thành bột. Khiến cho Macha vẫn mang màu xanh, tươi non đẹp mắt và có độ ẩm nhất định chứ không khô ráo như các loại trà lá thông thường. Khi pha, trà bột được đánh tan trong nước sôi, tạo nên một hương vị vô cùng đặc biệt, thơm lừng mùi diệp lục và hương trá xanh đặc trưng hòa củng chút đắng chát nhẹ và thanh ngọt nơi cổ họng.
Trà Nhật nguyên lá
Đây là loại thông dụng, chỉ dùng phần tinh chất của lá trà. Lá trà non được hái đem phơi khô, pha torng bình trà, chiết lấy tinh chất rồi bỏ xác trà. Dạng trà này thường cho ra màu nước vàng hay xanh nhạt. Thông dụng nhất là: trà Sencha, Houjicha lá,... và nổi tiếng bậc nhất chính là trà Gyokuro thượng hạng.
Trà thêm phụ liệu
Ngoài nguyên liệu chính là bột trà hay lá trà, người ta còn cho thêm một số phụ liệu khác vào trong như thảo mộc hoặc ngũ cốc để tăng thêm hương vị và công dụng cho trà. Thường người chế tác trà hay cho thêm các loại thảo dược có công dụng tốt cho sức khỏe và chữa trị được một số căn bệnh. Điển hình như: trà gạo rang Genmaicha (trà xanh có thêm phụ liệu là gạo lứt rang),...
Một điều nữa là các loại Trà Nhật chủ yếu là thuộc dòng Trà Xanh. Người Nhật thường biến tấu Trà Xanh thành những loại trà mang màu sắc và hương vị độc đáo, đó là một trong những nét sáng tạo trong văn hóa trà Nhật.
Quy tắc thưởng trà trong Nghệ thuật Trà Đạo Nhật Bản
Quy tắc khi tham gia thưởng thức trà đạo Nhật Bản truyền thống
Văn hóa trà đạo Nhật Bản truyền thống có những quy tắc gì?
- Quy tắc đầu tiên khi tham gia thưởng trà đạo Nhật Bản mà bạn cần biết là không đeo tất cả các loại đồ trang sức kim loại, kể cả đồng hồ.
- Phụ nữ không nên mặc váy ngắn, và đàn ông thì nên đi tất trắng.
- Không nên sử dụng nước hoa có mùi hương quá nồng vì mỗi loại trà sẽ mang đến một hương vị đặc trưng khi thưởng. Bạn cần giữ cho không gian thật tinh khiết để nghe mùi hương thuần túy của Trà.
Quy tắc khi uống trà Nhật
Văn hóa Trà đạo Nhật Bản chứa đựng những tinh hoa trà trong quy tắc thưởng trà
Đầu tiên, hãy xoay bát trà theo chiều kim đồng hồ. Sau đó, lòng bàn tay trái đặt dưới đáy bát. Tay phải vuốt ve bát trà và đồ uống. Khi uống, bạn phải tập trung vào bát trà thay vì nhìn xung quanh. Sau khi uống, xoay mặt trước của bát trà ngược chiều kim đồng hồ về hướng của nghệ nhân pha trà. Sau đó, bạn mới có thể nói chuyện với người nghệ nhân ấy. Đây là cách thưởng trà truyền thống, phổ biến và đúng nhất khi uống trà đạo Nhật Bản. Thực hiện đúng quy tắc này sẽ giúp bạn cảm nhận sâu sắc hơn vị trà, nghi thức cũng như sự tinh túy trong nhà Nhật.
Quy tắc sau khi uống trà
Nếu bạn đang uống trà loãng, sau khi uống hết phải lau cạnh bát khi đã uống xong. Nếu đó là trà mạnh, bạn không cần phải uống tất cả. Tuy nhiên, khi uống xong, bạn cũng phải lau cạnh bát. Khi lau, chỉ sử dụng ngón tay cái và ngón trỏ.
Với những quy tắc thưởng trà trên, bạn đọc có thể hiểu thêm về văn hóa trà đạo Nhật Bản cũng như có thể tự tin tham gia các buổi tiệc trà đạo Nhật rồi đúng không. Nếu bạn muốn thưởng thức trà Nhật chính hiệu từ Nhật Bản, hãy nhắn tin ngay cho Plantrip Cha để được tư vấn nhé.
